نظرمن

بودجه سال 92 از سوی کمیسیون تلفیق مجلس رد شده و این موضوع باعث شده تا تکلیف مهمترین لایحه بودجه ( البته از نظر من ) بعد از انقلاب با چالش مواجه شود . دلیل اهمیت آن هم ، اوضاع اقتصادی کشور و عدم تعیین تکلیف مردم و تولید کنندگان می باشد . اگر قرار بر ایجاد یک حماسه در اقتصاد می باشد ، تعیین تکلیف بودجه خود اولین قدم در این راه است . از طرفی تصویب بودجه 3 دوازدهم برای سه ماهه اول سال 92 براساس مبالغ بودجه سال 91 نیز با مشکلاتی از قبیل تغییرات زیاد در قوانین بودجه سال 92 نسبت به سال 91 و افزایش حقوق کارمندان و ... همراه بوده که خود باعث نارضایتی بیشتر خواهد شد . در اینکه بودجه باید اصلاح گردد ، شکی نیست . موضوع به ایرادات بودجه نسبت به اسناد بالا دستی ، همچون برنامه چشم انداز 20 ساله ، برنامه پنجم توسعه ، قانون هدفمندی یارانه ها ، قانون مدیریت خدمات کشوری و قانون مالیات بر ارزش افزوده و ... است که به دلیل شرایط خاصی که به دلیل تحریمها بوجود آمده ، دستخوش تغییرات زیاد شده و با چیزی که قبلا تصویب شده تفاوت های زیادی کرده است . به نظر من نمایندگان مجلس باید با توجه به شرایط جدید نسبت به تغییر بودجه اقدام نمایند . کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و افزایش مالیات و افزایش حقوق کارمندان و تعیین نرخ ارز به میزان 2000 تومان در بودجه که هم کسری بودجه را پوشش داده و هم باعث تورم بیش از اندازه نگردد ، از اهم تصمیمات لازم برای بودجه سال 92 خواهد بود . عدم تعیین تکلیف بودجه و ارائه لایحه 3 دوازدهم برای سه ماهه دوم سال 92 به مشکلات بیشتری منجر خواهد شد و چیزی از حماسه باقی نخواهد گذاشت .

بحث گرانی خودرو همچون سایر کالاها از نیمه دوم سال 91 و با توجه به افزایش نرخ ارز اتفاق افتاد . افزایش قیمت ارز باعث افزایش هزینه های تولید شده و خودروسازان را مجبور به افزایش خودسرانه قیمتها و عدم ارسال کالا به بازار و ایجاد کمبود در بازار شد . حال پس از ورود دولت و سپس شورای رقابت به نحوه تعیین نرخ خودرو ، بحثی که مطرح است عدم قبول نرخ های جدید توسط خودروسازان می باشد . این موضوع نیز با واکنش شورای رقابت و تهدید خودروسازان به حذف تعرفه واردات خودرو می باشد . البته خودروسازان این موضوع را به شعاری برای خود تفسیر کرده و این اقدام را عملی نمی دانند. به نظر من هم اکنون با نرخ ارز بازار آزاد ( 3700 تومان ) اگر تعرفه حذف شود قیمت خودروهای خارجی کاهش زیادی نداشته و تاثیری بر بازار نخواهد داشت . اگر قیمت خودرو خارجی هم اکنون به سه برابر قیمت اصلی آن افزایش یافته ، به دلیل افزایش نرخ ارز بوده و تعرفه زیاد تاثیری برنرخ آن در بازار نداشته و یا کاهش اندکی در قیمتها خواهد داشت . ولی مطلب مهمتر آن است که فاصله قیمتی خودروی داخلی با خودروی خارجی چند برابر باشد ، باعث ایجاد رقابت بین خودروساز داخلی و خارجی خواهد شد ؟ مثلا پایین ترین نرخ یک خودروی خارجی هم اکنون نباید با یک خودروی داخلی در همان سطح بیش از دو برابر فاصله قیمتی داشته باشد ( البته خودروی پراید را در نظر نباید گرفت ! چون یک استثناء است ) به نظر من با این بحثها نه خریدار و نه فروشنده نفعی نخواهند برد . موضوع اصلی افزایش تورم در کشور بوده ، که رخ داده است . تورم 30 درصدی اعلام شده نیز به صورت میانگین در نظر گرفته شده و برای همه کالاها بصورت یکسان نبوده است . بنابر این اگر قیمت خودرو 50 درصد نیز افرایش قیمت نسبت به نرخ شهریورماه سال 91 داشته ، چیز عجیبی نبوده و می تواند اتفاق بیافتد .

صندوق توسعه ملی 4 برنامه خود برای سال 1392 را اعلام نمود . یکی از این برنامه ها سرمایه گذاری و حضور در بازار های بین المللی است . اینکه برای دور زدن تحریم ها نیاز به کسب ارز از محل های دیگری مثل سرمایه گذاری در خارج داریم ، مطلب درستی است . ولی اینکه این سرمایه گذاری باید از طرف چه بخشی صورت بگیرد ، باید مورد توجه قرار گیرد . اگر صندوق توسعه ملی ، خصوصی محسوب می شود ، اشکالی برای ورود به بحث سرمایه گذاری خارجی ندارد . ولی اگر صندوق دولتی است ، با توجه به تحریمها ، حضور آن در این موضوع با اما و اگر همراه می باشد . اینجا است که می گوییم : دولت باید فقط سیاست گذاری نماید و انگیزه های لازم را برای بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری و تولید فراهم آورد . صندوق توسعه ملی نیز باید با احتیاط اقدام به سرمایه گذاری در خارج از کشور نماید . زمانیکه بانک مرکزی ما ارزهای خود را به خاطر تحریم از بانکهای دیگر خارج نموده و آنها را تبدیل به طلا می کند تا از تحریم مصون بماند ، صندوق نیز باید راههای ورود و خروج ارز را مد نظر داشته تا لطمه ای از این بابت به کشور وارد نگردد .  

یکی از اساتید علوم سیاسی پیشنهاد داده تا با مطالعه کتاب : ما چگونه ما شدیم ، در زمان تعطیلات عید ، به دلایل عقب ماندگی ایران با نگاهی متفاوت از گذشته آشنا شویم . از آنجا که دلایل مختلفی برای این عقب ماندگی در گذشته ارائه شده ، ولی اینکه دلیل اصلی آن چیست ؟ همچنان مورد بحث است . به نظر من اگر می خواهیم به موضوع عقب ماندگی بپردازیم ، بهترین کار این نیست که به تاریخ ایران نگاه کنیم . بهتر است همین 25 سال بعد از دفاع مقدس را مورد بررسی قرار دهیم . دراین مدت سرمایه گذاری های هنگفتی انجام شده ، ولی ما چرا توسعه یافته نشدیم ؟ از عواملی که لازمه توسعه اقتصادی است ، چه چیزی را کم داشته ایم ؟ عوامل توسعه عبارتند از : نیروی انسانی ، زمین ، سرمایه و ... همه به این موضوع اذعان دارند که ایران همه عوامل لازم را برای توسعه دارا می باشد . ولی به نظر من مهمترین عامل توسعه نیافتگی ایران ، عدم وجود یک تفکر قوی برای خصوصی سازی و عدم آزادی در اقتصاد بوده ، که باعث گردیده ورود و خروج عوامل توسعه با سختی همراه باشد . البته باید به این موضوع هم اشاره داشت که ما اگر به سبک غربی توسعه پیدا کنیم ، آنوقت باید منتظر پیدا شدن جنبش هایی مثل جنبش 99 درصد در کشور باشیم که جلوی سرمایه داران بایستد . که این موضوع مورد قبول حاکمیت کشور نمی باشد . برای همین هم ، به دنبال پیدا کردن راهی هستیم که الگوی توسعه اسلامی را ارائه دهیم .

پس از نام گذاری سال 1392 به عنوان سال : حماسه اقتصادی و حماسه سیاسی ، توسط رهبر معظم انقلاب ، نظرات مختلفی در خصوص چگونگی تحقق این شعار اعلام شده است . برای تحقق حماسه اقتصادی پیشنهاد گردیده که بودجه کشور بدون درآمدهای حاصل از نفت و براساس درآمدمالیاتی ارائه گردد . البته اجرای آن با توجه به میزان حجم پول درگردش کشور نسبت به تولید ناخالص داخلی زیاد قابلیت اجرا ندارد . اکثر جامعه ما دارای حقوق های پایین بوده و شاید بیشتر کارمندان از حقوق مکفی برای گذران زندگی برخوردار نیستند تا بخواهند مالیاتی نیز از این بابت به پردازند . بخش خصوصی نیز با ارائه اطلاعات غلط ، زیاد نمی تواند به این کار کمک کند . به نظر می رسد که تنها راه اجرای حماسه اقتصادی با توجه به افزایش قیمت ارز و تورم حاصل از آن که منجر به کاهش قدرت خرید حقوق بگیران شده ، افزایش حقوق حتی بیش از نرخ تورم 30 درصدی اعلام شده از طرف بانک مرکزی است . تا هم مصرف افزایش یافته و هم مالیات لازمه کسب گردد . شاید تصور گردد که افزایش حقوق باعث افزایش تورم شده و بر مشکلات بیافزاید ، در حالیکه با توجه به تورم موجود و مالیات دریافتی ، پول توزیع شده دوباره جذب شده و تعادل به اقتصاد برگشته و از تولید داخلی نیز با توجه به افزایش قیمت کالاهای وارداتی حمایت می گردد . به هر حال کشور در سال جدید نه باید الگوی توسعه صادرات را به تنهایی اجرا کند نه الگوی جایگزینی واردات . بلکه باید هر دو الگو را با هم اجرا کرد .

چند وقت پیش یکی از دوستان همکار را در اداره ملاقات نمودم . بعد از پرس و جوی حال و احوال ، از من پرسید : یادته برایم تعریف می کردی که باید مواظب بود تا چرخهای توسعه از روی مان رد نشود ؟ گفتم : بله ... حالا چی شده ، مگه از روت رد شده ؟ گفت : نه ... من از اون موقع خیلی حواسمو جمع کردم ... امسال که شرایط خیلی خراب شد ، یاد حرف تو افتادم . گفتم : اون حرف مال قدیم بود ، الان اوضاع یه طور دیگه است . با تعجب گفت : چطور مگه !؟ اوضاع که خیلی تعریف نداره . گفتم : اون موقع بحث پیشرفت اقتصادی کشور مطرح بود ، که لازمه آن افزایش حجم نقدینگی و به دنبال آن افزایش تورم بود . یعنی برای افزایش رشد اقتصادی لازم به این کار بود . برای همین هم گفتم ، مواظب چرخهای توسعه باش تا از روت رد نشه . ولی اوضاع کنونی ربطی به افزایش رشد اقتصادی نداره و حتی می بینی که رشد منفی هم داریم ؟  گفت : خوب یعنی این تورم هیچ سودی هم برامون نداره ؟ گفتم : البته ما دنبال اصلاح امور و افزایش بهره وری بودیم و نمی خواستیم این تورم گریبانمون و بگیره ، ولی اوضاع طور دیگری رقم خورد . گفت : خوب میگی حالا چی پیش می آد ؟ گفتم : الان اوضاع دیگه مثل قبل نیست و بهبود شرایط اقتصادی به خیلی چیزهای دیگه ارتباط پیدا کرده . گفت : خوب ما چیکار کنیم که زیر این چرخهای تورم نریم ؟ گفتم : به نظرم تنها راهکار اش اینه که ما سوار بر چرخهای تورم بشیم ! یعنی هر طور که می خواد بچرخه بزار بچرخه ، ما روی اون هستیم و با افزایش آن ما هم قدرت مالی مون را افزایش می دهیم ! گفت : یعنی میگی اگرقیمت خودرو افزایش پیدا کرده ، ما با گرفتن وام بلند مدت قدرت خریدمون رو باید افزایش دهیم و خرید کنیم ؟ گفتم : درسته ! اگر ما منتظر این بمانیم که قیمتها کاهش پیدا کنه ، نه تنها رفاه حال حاضرمون را از دست داده ایم ، بلکه افزایش قیمتها هیچ وقت تمامی نداره و در آینده به عقب رفته ایم ! برای همینه که میگم ، باید مواظب چرخهای تورم بود تا از روی مان رد نشه .

معمولا همه انسان ها از پیش بینی کردن آینده توسط بعضی افراد که به این امور آشنایی دارند ، استقبال می نمایند . شاید به همین خاطر است که شخصی مثل نوستراداموس با پیش بینی هایی که کرده و اغلب آنها هم غلط از آب درآمده ، هنوز مورد توجه مردم دنیا قرار می گیرد . اینکه بخواهیم برای چند سال آینده پیش بینی دقیقی انجام دهیم ، مثل نوشتن یک برنامه 5 ساله یا چشم انداز بیست ساله می باشد ، که معمولا با تغییرات زیادی در طول زمان مواجه شده و با کاستی یا فزونی به پایان می رسد . به خاطر همین من تصمیم گرفته ام پیش بینی خودم را برای یک سال آینده انجام دهم . از بعد سیاسی کشور با یک انتخابات مهم برای ریاست جمهوری و شوراهای اسلامی روبرو خواهد بود ، که به نظر من به صورت آرام و با مشارکت متوسط مردم همراه خواهد شد . اینکه چه کسی و از چه طیفی کرسی ریاست جمهوری را تصاحب می نماید ، به افزایش یا کاهش قیمتها در بازار منجر شده ، ولی در مجموع اتفاق عمده ای در سیاست خارجی ما اتفاق نیافتاده و با توجه به بودجه ارائه شده به مجلس ، ناگزیر از افزایش تورم خواهیم بود . ولی نوع این تورم بیشتر از سال 1391 مردم را اذیت خواهد کرد و دلیل آن افزایش قیمت خورد و خوراک مردم است . حالا بماند که قیمت سایر کالاها نیز افزایش می یابد . در سال بعد از تفریحات مردم کاسته شده و بیشتر مردم در خود فرو می روند . کاهش ازدواج جوانان و افزایش بیکاری نیز از چیز هایی است که می توان پیش بینی کرد . شاید به نظر سالی سخت تر از سال 1391 در پیش رو داریم ! ولی این رانیز نباید فراموش کرد که چون سال ، سال مار است ، نسبت به سال نهنگ که امسال بود آرامش بیشتری نیز باخود به همراه داشته و بیشتر مردم به پس انداز کردن و سرمایه گذاری برای جبران کمبود درآمد ، روی خواهند آورد . البته تمهیداتی نیز توسط دولت برای آرامش بیشتر بازارها پیش بینی شده که نتیجه بخش خواهد بود . به دلیل رکود شدید در بازار و عدم استقبال مردم از خرید کالاها و خدمات ، اگر صادرات افزایش نیابد ، بیشتر کارخانه ها به تعطیلی کشیده خواهند شد . ولی در هر حال باتوجه به عبور اقتصاد از پیچ تاریخی در سال 91 و هوشیاری و آگاهی مردم و مسئولان نسبت به وقایعی که اتفاق خواهند افتاد ، سال 92 را بهتر از سال 91 می توان به پایان رساند . البته امیدوارم شما ، من را با نوستراداموس یکسان ندیده و پیش بینی هایم مثل او غلط از آب دربیاید .

در طول چند سال گذشته بیمه به طور روز افزونی در کشور ما رشد پیدا کرده و کمتر کسی را می توان یافت که خود را به یک نوع از انواع بیمه ها ، بیمه ننموده باشند . در اینجا از فواید و یا معایب بیمه نمی خواهم صحبت کنم . بیمه به نوعی ، یک اطمینان خاطر به انسان می دهد . به خصوص بیمه های خودرو و بیماری نسبت به بیمه های دیگر به دلیل اینکه شاید برای هر کسی در طول چند سال ، شاید مورد استفاده قرار گیرد ، بیشتر مورد اقبال مردم قرار گرفته است . ولی یکی از بیمه هایی که چندان مورد توجه مردم تاکنون نبوده ، بیمه عمر و پس انداز است . دلیل اصلی عدم استقبال مردم در کشور ما نسبت به کشورهای دیگر در خصوص بیمه های عمر و پس انداز چیست ؟ همین چند وقت پیش بود که برای بیمه خودرو به یکی از بیمه گران مراجعه کرده بودم و این بیمه گر مرا تشویق به خرید بیمه عمر و پس انداز می نمود . با بررسی شرایط این بیمه نامه ، ابتدا به این موضوع علاقه مند شدم . ولی بعد از بررسی بیشتر ، متوجه شدم این بیمه نامه در کشور ما جواب نمی دهد ! دلیل اصلی آن هم وجود نرخهای تورم بسیار بالا و عدم امنیت برای برنامه ریزی چند ساله می باشد . یعنی اینکه شما مسکن و زمین و طلا می خرید بخاطر وجود امنیت بالای آن ، ولی سهام و خودرو نمی خرید بخاطر کم بودن امنیت اقتصادی آن . به همین سادگی ! حالا شرکتهای بیمه گر چگونه شرایطی را باید پیشنهاد بدهند تا شما نسبت به خرید بیمه نامه عمر و پس انداز راغب شوید ؟ به نظر من شرکتهای بیمه گر می بایست شما را نه بصورت اقساطی ، بلکه با دریافت مبلغی در ابتدای عقد قرارداد و برای مدت نامحدود بیمه نمایند . برای کاهش اثرات تورم نیز می توان به جای پول نقد پیشنهاد یک دستگاه آپارتمان با مشخصات از پیش تعیین شده ، داده شود . به عنوان مثال شما در قبال پرداخت مبلغ یک میلیون تومان در ابتدای قرارداد خود را برای 25 سال بعد بیمه نموده و در انتها به جای دریافت وجه ، یک دستگاه آپارتمان حدود 40 متری تحویل می گیرید . در صورت فوت بیمه شده ، آپارتمان در زمان مقرر به ورثه تحویل داده خواهد شد . در صورتیکه ورثه نخواهند تا پایان قرارداد منتظر بمانند ، مبلغ اصل سپرده به همراه سود بلند مدت بانکها محاسبه و پرداخت خواهد شد . البته این شرایط را می توان با مشخصات دیگری نیز ارائه نمود . به هر حال مردم از بیمه عمر و پس انداز بدشان نخواهد آمد ، اگر شرکتهای بیمه شرایط خاص کشور را نیز در این خصوص مورد توجه قرار دهند .

در چند وقت اخیر به دلیل افزایش قیمت پسته در بازار ، نهضتی به وجود آمده که مردم را به نخریدن کالای گران تشویق می نماید . البته گران فروشی از آن دست مسائلی است که دولت همواره در حال مبارزه با آن است و در سالیان قبل هم این موضوع در کشور وجود داشته و با تدابیر بعمل آمده ، با گران فروشان و محتکران مقابله شده است . ولی چرا الان دولت به مبارزه با گرانی پسته نپرداخته تا مردم خود اقدام به تحریم آن ننمایند ، سوال اصلی است ؟ معمولا دولت برای مبارزه با گرانی یک کالا که شاید ناشی از کاهش تولید آن باشد ، اقدام به واردات آن کالا می نماید . ولی امسال دلیل گرانی از کمبود کالا ناشی نشده ! بلکه گرانی به دلیل افزایش نرخ ارز و مقایسه قیمت آن در بازار جهانی می باشد . آیا این کار تولید کنندگان درست است یا غلط را باید افراد کارشناس پاسخ دهند . عدم اقدام دولت در ورود به بازار برای کنترل نرخ هر کالایی نیز ، از بعد اقتصادی زیاد توصیه نمی گردد . دولت نیز توان کاهش نرخ ارز را در کوتاه مدت ندارد . خوب یه این ترتیب با کاهش قدرت خرید مردم ، راهی جز نخریدن ، باقی نمی ماند . ولی آیا مردم می توانند برای همه کالاهایی که گران شده اند ، این تصمیم را بگیرند ؟ یعنی : خانه نخرند و مستاجر بمانند ، خودرو نخرند و اتوبوس سوار شوند ، پسته نخرند و تخمه بشکنند ، موز نخرند و پرتقال مصرف کنند ، کت و شلوار نخرند و کاپشن بپوشند ، عیدی ندهند و عیدی نگیرند ، اصلا در ایام عید خانه نمانند و به مسافرت ( آنهم از نوع کنار خیابانی آن ) بروند و ...  پس بهتر این است بجای اینکارها دولت تصمیمات درست اقتصادی گرفته و مردم را بیش از این به زحمت نیاندازد . البته امسال نیز گذشت و بالاخره عید شد ! باید امیدوار به سال بعد و رئیس جمهور بعد باشیم .

بالاخره پس از تاخیر غیر قانونی دولت درارسال به موقع بودجه سال 1392 ، امروز دولت لایحه را تقدیم مجلس نمود . ولی چه بودجه ای ! رشد 22 در صدی رقم کل بودجه و رشد حدود 50 درصدی بودجه شرکتهای دولتی و کسری بودجه آنچنانی و درآمد نفتی 31 میلیارد دلاری و تازه ... اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها ! این همه تلاش کارشناسان دولت را چگونه جبران کنیم ؟ قرار براین بود که میزان وابستگی به نفت کم شود ، که شده ! ولی به جای آن دیگه مازاد فروشی برای واریز به صندوق توسعه ملی باقی نمانده ! تازه اگر همین مقدار هم تحقق پیدا کند ، اقبال بلندی شامل حال مملکت شده است . در بودجه سال آینده ، تمام امید ما برای رشد اقتصادی به همت شرکتهای دولتی و سرمایه گذاری آنها وابسته است . حالا شرکتهای دولتی حداقل بایستی درآمدهای خود را 50 درصد افزایش دهند ، تا بتوانند سرمایه گذاریهای خود را افزایش دهند ، که همین موضوع باعث افزایش قیمتها و تورم خواهد شد . حالا اضافه کنید به آن اجرای فاز بعدی هدفمندی یارانه ها را ! شاید دولت بگوید : ما به حرف کارشناسان گوش دادیم و بودجه را انقباضی نبستیم . ولی اگر کارشناسان می گویند بودجه را انقباضی ننویسید ، منظورشان این نیست که بودجه غیر قابل اجرا و تورم زا نوشته شود و باعث کاهش رشد اقتصادی نیز گردد . بنابر این دیگه امیدی به این دولت نیست و از مجلس انتظار داریم اصلاحات اساسی را برای تدوین بودجه با توجه به شرایط آینده ، بعمل آورد .