هم اکنون که بودجه سال 1392 در حال تصویب مجلس شورای اسلامی است ، میزان وابستگی بودجه به درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت از اهمیت زیادی برخوردار می باشد . این موضوع به دلیل شرایط تحریم و پیش بینی در قانون برنامه پنج ساله توسعه که وابستگی به نفت در پایان برنامه می بایست خاتمه یابد ، در بودجه امسال نیز دیده شده است . ولی به دلیل عدم همراهی بخش خصوصی در ارائه ارز خود به مرکز مبادلات ارزی و کسری بودجه ارزی کشور در سال 92 کشور را با چالش مواجه خواهد ساخت . به نظر من بودجه از نظر ریالی مشکلی ایجاد نخواهد کرد و با سیاستهای پولی و مالی مناسب می توان میزان تورم را کاهش داد ، لیکن مشکل کمبود ارز در کشور در سال جدید را می بایست از طریق اخذ مالیات ارزی از واردات و صادرات حل نمود . در سالی که اقتصاد مقاومتی جایگزین سایر طرحهای اقتصادی گردیده و واردات باید کاهش و صادرات افزایش یابد و تراز ارزی کشور باید بهبود حاصل کند ، تنها راهکار به نظر کسب درآمد از مالیات ارزی است .
فصل بهار معمولا فصل امتحانات دانش آموزان و دانشجویان بوده است . ولی امسال فصل بهار علاوه بر فصل امتحانات ، فصل انتخابات نیز می باشد . با افزایش قیمتهای ارزاق عمومی باز موج انتقادات از دولت به دلیل عدم مدیریت بازار و کنترل نرخ ها به راه افتاده و موجب گردیده ، نمایندگان خواستار پاسخگویی وزراء به مردم باشند. گرچه همیشه امتحان دادن سخت است ولی یک حسنی هم داشته و آن ارائه عملکرد بوده است . شاید برای رئیس جمهوری که هشت سال برای ساختن کشور تلاش کرده ، بهترین فرصت برای ارائه عملکرد خود همین فصل انتخابات ، ببخشید امتحانات باشد ، که احتیاجی هم به هزینه های میلیاردی برای این کار و معرفی کاندیدای ریاست جمهوری بعدی ندارد ! می توان تمامی مشکلات را به صورت خیلی علمی برای مردم بازگو کرد و راهکارهای آن را هم داد . تا مردم بدانند که دولت پاسخگوی تمام کارهای خود بوده ، هست و خواهد بود ! و اگر به کاندیدای مورد وثوق او رای بدهیم ، این کارها در آینده نیز ادامه داشته و وضعیت بهتر خواهد شد . به هرحال به نظر من علاوه بر اینکه کاندیداهای جدید باید نظرات خود را ارائه دهند ، کاندیدای دولت ،( بازهم ببخشید ) دولت نیز می تواند در فصل امتحانات در امتحان شرکت کرده و پاسخ دهد .
در سال حماسه اقتصادی نحوه دور زدن تحریم ها از اولویت زیادی برخوردار می باشد . اینکه چگونه کاری کنیم تا اوضاع اقتصادی کشور را طوری تنظیم کنیم تا چرخ اقتصاد خوب بچرخد و باعث رشد اقتصادی شده و اشتغال زا باشد . اینکه چرا رشد اقتصادی کشور در سال گذشته منفی بوده و پیش بینی می شود امسال هم منفی شود ، دارای اهمیت است . بالاخره تحریم وجود داشته و ما باید اثرات آنرا در بودجه طوری خنثی کنیم که اگر ارز کم شده ، ولی ریال آن کم نشود . کافی است ارزش پول را به میزانی که کمتر نفت می فروشیم ، کاهش دهیم تا همه چیز روبراه شود ! اگر نفت را به میزان نصف سال گذشته می فروشیم ، به جای آن قیمت ارز را دو برابر سال گذشته می نویسم و می گوییم : این به آن در ! انگار نه انگار که اتفاقی افتاده و ریالی که لازم داریم را به همان میزان سال گذشته کسب میکنیم! خوب دیگر کسری بودجه هم نخواهیم داشت . فقط این سوال بدون جواب مانده که اگر به همان میزان سال گذشته ریال حاصل از صادرات نفت کسب می کنیم ، پس چرا نگران افزایش حقوق کارمندان بوده و خست به خرج می دهیم ؟ خوب قیمت ارز را بالاتر نوشته و مالیات بیشتری می گرفتیم و حقوق بیشتری هم می دادیم . به نظر من دور زدن تحریمها را باید جدی تر می گرفتیم و روی فروش نفت این قدر حساب نمی کردیم . شاید از نظر ریالی اتفاقی نیافتاده ولی تراز حساب ارزی کشور امسال نسبت به سال قبل کاهش یافته و قیمت ارز هم بالاتر خواهد رفت . ولی چون دست بانک مرکزی برای مدیریت شناور ارز باز است ، پس نباید اتفاق خاصی افتاده و هر چقدر هم قیمت ارز بالاتر رود ما آنرا گرانتر فروخته و کاری هم به تورم آن نخواهیم داشت ! خوب بود دور زدن تحریمها را از سال گذشته و با همین سیاست اجرا می کردیم و اینقدر مردم را تحت فشار نمی گذاشتیم .
پس از افزایشهای پیاپی قیمت طلا در سالهای گذشته ، حال با اجرای سیاستهای مناسب مالی و پولی توسط بانک مرکزی آمریکا و افزایش قدرت دلار ، قیمت طلا با کاهش غیر قابل پیش بینی روبرو شده است . حال انتظار می رفت با این کاهش قیمت در جهان ، قیمت طلا در بازار ایران نیز کاهش یابد . ولی چرا در مدتی که این اتفاق افتاده ، تغییری در قیمت مشاهده نمی گردد . مردم ایران چرا طلای خود را نمی فروشند تا از زیان های بیشتر جلوگیری کنند ؟ پیش بینی ها هم حکایت از کاهش بیشتر قیمت ها در آینده نه چندان دور دارد . دلیل آن شاید برای خیلی از مردم مشخص نباشد ، ولی برای کسانی که در این بازار فعال هستند ، مشخص است . قیمت طلا در ایران علاوه بر قیمت طلا در بازار جهانی به قیمت ارز در ایران نیز بستگی دارد . اگر قیمت دلار هم اکنون 3500 تومان می باشد ، ولی قیمت آن برای آینده مشخص نیست . به نظر من با توجه به کاهش قیمت نفت خام و کاهش قیمت طلا در بازار جهانی ، کشورهای غربی به دنبال تحریم بیشتر ایران نیستند ، بلکه به دنبال کاهش درآمدهای ارزی کشور و حتی صادرات غیر نفتی بوده تا بتوانند از این طریق کسری بودجه ارزی کشور را افزایش داده و کاهش ارزش پول کشور را رقم بزنند . یعنی به زبان ساده تر هم صادرات کشور به دلیل تحریم کاهش یافته و هم ارز کمتری از همین صادرات نصفه و نیمه نصیب کشور خواهد شد . با این توضیحات ، می توان این گونه نتیجه گرفت که قیمت طلا در ایران نه تنها کاهش پیدا نخواهد کرد ، بلکه برعکس افزایش نیز میابد .
بودجه سال 92 از سوی کمیسیون تلفیق مجلس رد شده و این موضوع باعث شده تا تکلیف مهمترین لایحه بودجه ( البته از نظر من ) بعد از انقلاب با چالش مواجه شود . دلیل اهمیت آن هم ، اوضاع اقتصادی کشور و عدم تعیین تکلیف مردم و تولید کنندگان می باشد . اگر قرار بر ایجاد یک حماسه در اقتصاد می باشد ، تعیین تکلیف بودجه خود اولین قدم در این راه است . از طرفی تصویب بودجه 3 دوازدهم برای سه ماهه اول سال 92 براساس مبالغ بودجه سال 91 نیز با مشکلاتی از قبیل تغییرات زیاد در قوانین بودجه سال 92 نسبت به سال 91 و افزایش حقوق کارمندان و ... همراه بوده که خود باعث نارضایتی بیشتر خواهد شد . در اینکه بودجه باید اصلاح گردد ، شکی نیست . موضوع به ایرادات بودجه نسبت به اسناد بالا دستی ، همچون برنامه چشم انداز 20 ساله ، برنامه پنجم توسعه ، قانون هدفمندی یارانه ها ، قانون مدیریت خدمات کشوری و قانون مالیات بر ارزش افزوده و ... است که به دلیل شرایط خاصی که به دلیل تحریمها بوجود آمده ، دستخوش تغییرات زیاد شده و با چیزی که قبلا تصویب شده تفاوت های زیادی کرده است . به نظر من نمایندگان مجلس باید با توجه به شرایط جدید نسبت به تغییر بودجه اقدام نمایند . کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و افزایش مالیات و افزایش حقوق کارمندان و تعیین نرخ ارز به میزان 2000 تومان در بودجه که هم کسری بودجه را پوشش داده و هم باعث تورم بیش از اندازه نگردد ، از اهم تصمیمات لازم برای بودجه سال 92 خواهد بود . عدم تعیین تکلیف بودجه و ارائه لایحه 3 دوازدهم برای سه ماهه دوم سال 92 به مشکلات بیشتری منجر خواهد شد و چیزی از حماسه باقی نخواهد گذاشت .
بحث گرانی خودرو همچون سایر کالاها از نیمه دوم سال 91 و با توجه به افزایش نرخ ارز اتفاق افتاد . افزایش قیمت ارز باعث افزایش هزینه های تولید شده و خودروسازان را مجبور به افزایش خودسرانه قیمتها و عدم ارسال کالا به بازار و ایجاد کمبود در بازار شد . حال پس از ورود دولت و سپس شورای رقابت به نحوه تعیین نرخ خودرو ، بحثی که مطرح است عدم قبول نرخ های جدید توسط خودروسازان می باشد . این موضوع نیز با واکنش شورای رقابت و تهدید خودروسازان به حذف تعرفه واردات خودرو می باشد . البته خودروسازان این موضوع را به شعاری برای خود تفسیر کرده و این اقدام را عملی نمی دانند. به نظر من هم اکنون با نرخ ارز بازار آزاد ( 3700 تومان ) اگر تعرفه حذف شود قیمت خودروهای خارجی کاهش زیادی نداشته و تاثیری بر بازار نخواهد داشت . اگر قیمت خودرو خارجی هم اکنون به سه برابر قیمت اصلی آن افزایش یافته ، به دلیل افزایش نرخ ارز بوده و تعرفه زیاد تاثیری برنرخ آن در بازار نداشته و یا کاهش اندکی در قیمتها خواهد داشت . ولی مطلب مهمتر آن است که فاصله قیمتی خودروی داخلی با خودروی خارجی چند برابر باشد ، باعث ایجاد رقابت بین خودروساز داخلی و خارجی خواهد شد ؟ مثلا پایین ترین نرخ یک خودروی خارجی هم اکنون نباید با یک خودروی داخلی در همان سطح بیش از دو برابر فاصله قیمتی داشته باشد ( البته خودروی پراید را در نظر نباید گرفت ! چون یک استثناء است ) به نظر من با این بحثها نه خریدار و نه فروشنده نفعی نخواهند برد . موضوع اصلی افزایش تورم در کشور بوده ، که رخ داده است . تورم 30 درصدی اعلام شده نیز به صورت میانگین در نظر گرفته شده و برای همه کالاها بصورت یکسان نبوده است . بنابر این اگر قیمت خودرو 50 درصد نیز افرایش قیمت نسبت به نرخ شهریورماه سال 91 داشته ، چیز عجیبی نبوده و می تواند اتفاق بیافتد .
در پایان مذاکرات آلماتی 2 در قزاقستان که با موفقیت قابل ملاحظه ای همراه نبود ، دو طرف مذاکره کننده اعلام نموده اند که توپ در زمین دیگری است . ولی این طور به نظر می رسد که دو طرف توپ را گم کرده و به دنبال آن می گردند و چون آنرا پیدا نمی کنند ، می گویند توپ در زمین دیگری است ! به نظر من الان توپ نه در زمین ایران و نه در زمین 1+5 است ! پس توپ کجاست ؟ توپ در اوت و بیرون زمین بوده و منتظر اعلام نظر داور برای شروع مجدد بازی است ! از اول هم قرار نبوده بازی در دو نیمه خاتمه پیدا کند . هر دو طرف طوری بازی می کنند که در پایان وقت اضافه ، بازی به پنالتی کشیده شود ! شاید در زدن پنالتی به هم دیگر بتوانند از بازیکنانی استفاده کنند که بتواند نتیجه را تغییر دهد . به نظر من نباید حالا حالا ها منتظر پایان این مذاکرات بوده و باید اقتصاد را با وجود تحریمها ساخت .
وزیر جدید بهداشت و درمان در حال جابجایی مدیران در سطح گسترده بوده و تمام تلاش خود را برای جبران کم کاری مدیران قبلی ، با تغییر آنها با افراد لایق تر می نماید . اینکه چه لزومی داره که در 3 الی 4 ماه به پایان دوره ریاست جمهوری و البته وزارت ایشان ، این تغییرات انجام شود باید متذکر شد که حتی در این مدت کم هم باید طرحهای مهمی که از قبل بر زمین مانده ، به سرعت اجرایی گردد . بنابراین اگر مدیری نتواند در جایگاهی که قرار گرفته برنامه ها را اجرایی کند ، چطور انتظار داریم بهبودی در عملکرد 4 ساله این وزارت خانه پیش بیاید ؟ شاید دیگر این وزیر و یا مدیران جدید در 6 ماه آینده بر سر کار نباشند ولی در پایان می توان از اقدامات خوبی که در سطح وزارت خانه و طرحهای مهم آن انجام شده دفاع کرده و امیدوار به این بود که رئیس جمهور بعدی هم آنان را برای دوره بعد انتخاب نماید . اینکه از یک مدیر روزی خواسته شود که مسئولیت بپذیرد و روز بعد آن را به دیگری واگذار کند از اهم موضوعات مدیریتی کشور است . نیازی نیست که حتما مدیر خود اقدام به استعفا نماید . شاید او از عملکرد خود راضی باشد ! ولی این را هم باید بداند که هر آمدنی ، رفتنی دارد .
صندوق توسعه ملی 4 برنامه خود برای سال 1392 را اعلام نمود . یکی از این برنامه ها سرمایه گذاری و حضور در بازار های بین المللی است . اینکه برای دور زدن تحریم ها نیاز به کسب ارز از محل های دیگری مثل سرمایه گذاری در خارج داریم ، مطلب درستی است . ولی اینکه این سرمایه گذاری باید از طرف چه بخشی صورت بگیرد ، باید مورد توجه قرار گیرد . اگر صندوق توسعه ملی ، خصوصی محسوب می شود ، اشکالی برای ورود به بحث سرمایه گذاری خارجی ندارد . ولی اگر صندوق دولتی است ، با توجه به تحریمها ، حضور آن در این موضوع با اما و اگر همراه می باشد . اینجا است که می گوییم : دولت باید فقط سیاست گذاری نماید و انگیزه های لازم را برای بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری و تولید فراهم آورد . صندوق توسعه ملی نیز باید با احتیاط اقدام به سرمایه گذاری در خارج از کشور نماید . زمانیکه بانک مرکزی ما ارزهای خود را به خاطر تحریم از بانکهای دیگر خارج نموده و آنها را تبدیل به طلا می کند تا از تحریم مصون بماند ، صندوق نیز باید راههای ورود و خروج ارز را مد نظر داشته تا لطمه ای از این بابت به کشور وارد نگردد .
یکی از اساتید علوم سیاسی پیشنهاد داده تا با مطالعه کتاب : ما چگونه ما شدیم ، در زمان تعطیلات عید ، به دلایل عقب ماندگی ایران با نگاهی متفاوت از گذشته آشنا شویم . از آنجا که دلایل مختلفی برای این عقب ماندگی در گذشته ارائه شده ، ولی اینکه دلیل اصلی آن چیست ؟ همچنان مورد بحث است . به نظر من اگر می خواهیم به موضوع عقب ماندگی بپردازیم ، بهترین کار این نیست که به تاریخ ایران نگاه کنیم . بهتر است همین 25 سال بعد از دفاع مقدس را مورد بررسی قرار دهیم . دراین مدت سرمایه گذاری های هنگفتی انجام شده ، ولی ما چرا توسعه یافته نشدیم ؟ از عواملی که لازمه توسعه اقتصادی است ، چه چیزی را کم داشته ایم ؟ عوامل توسعه عبارتند از : نیروی انسانی ، زمین ، سرمایه و ... همه به این موضوع اذعان دارند که ایران همه عوامل لازم را برای توسعه دارا می باشد . ولی به نظر من مهمترین عامل توسعه نیافتگی ایران ، عدم وجود یک تفکر قوی برای خصوصی سازی و عدم آزادی در اقتصاد بوده ، که باعث گردیده ورود و خروج عوامل توسعه با سختی همراه باشد . البته باید به این موضوع هم اشاره داشت که ما اگر به سبک غربی توسعه پیدا کنیم ، آنوقت باید منتظر پیدا شدن جنبش هایی مثل جنبش 99 درصد در کشور باشیم که جلوی سرمایه داران بایستد . که این موضوع مورد قبول حاکمیت کشور نمی باشد . برای همین هم ، به دنبال پیدا کردن راهی هستیم که الگوی توسعه اسلامی را ارائه دهیم .
